,,Zo ziet egoloosheid er dus uit”, fluistert mijn beste vriend in mijn oor.
We zitten met 50.000 anderen ademloos te kijken en te luisteren naar Leonard Cohen, die optreedt in het Amsterdamse Olympisch stadion. De grote kleine zanger, die al tegen de tachtig loopt, raakt ons diep met zijn sonore stem, zijn mooie melodieën, zijn treffende teksten. Maar de tranen stromen pas echt over mijn wangen wanneer hij zijn musici aan het publiek voorstelt. De virtuoze violist, de geweldige gitarist, de drummer, de drie achtergrondzangeressen (die niet in sexy jurkjes maar in stijlvol driedelig de sterren van de hemel staan te zingen) – alle collega’s op het podium krijgen van Cohen de volle aandacht. Hij neemt de tijd om hun naam en achtergrond te noemen, hun spel te roemen, en letterlijk diep voor ieder van hen te buigen. Waarna wij, op onze stoelen, in onze gedachten, buigen voor Leonard Cohen.
Zo ziet egoloosheid er dus uit. En zo klinkt het, wanneer hij Waiting for the miracle zingt:
There were lots of invitations / and I know you sent me some, / but I was waiting / for the miracle, / for the miracle to come.
,,Volgens mij gaat dit over meditatie”, fluistert mijn vriend, ,,en over hoe je onbereikbaar wordt voor dierbaren als je gaat mediteren.” Volgens mij ook. Je hoort en ziet zijn meditatie-ervaring door het hele concert heen klinken. Jarenlang leefde Cohen in een Zen Center bij Los Angeles als monnik onder de naam Jikan, die ‘stilte’ betekent. Gelukkig voor ons heeft hij de stilte inmiddels verbroken, zodat we op deze gedenkwaardige avond massaal zijn ‘Hallelujah’ meezingen, en het even net een kerkdienst in de open lucht lijkt, daar in het Olympisch stadion. Hallelujah is een echt troostlied, en Cohen zingt het tot in je ziel.
Vroeger bleef de zanger, zo bekende hij eens, voortdurend gekweld door ‘het diepe verlangen om innerlijk vrij te zijn’. Zou hij dat inmiddels zijn? Het lijkt er sterk op, want zijn optreden wordt gekenmerkt door bescheidenheid en dienstbaarheid, de sympathieke zusjes van egoloosheid.
Eerder dit jaar mocht ik Frank Boeijen interviewen voor dagblad Trouw, en hij zei: ,,Een goede zanger is dienstbaar aan het lied”. Dat weet Boeijen zelf ook waar te maken op het podium. Wie innerlijk vrij is – van zucht naar roem en erkenning, van allerlei soorten egotrips – kan kennelijk echt dienstbaar zijn.
Leonard Cohen zingt dienstbaar, bescheiden – zonder uithalen, zonder grote gebaren, terwijl toch 50.000 mensen hem euforisch toeklappen. Less is more laat hij ons deze avond zien, en horen. Hij knielt vaak tijdens het concert, hij gaat letterlijk op z’n knieën voor de muziek, voor zijn musici, voor zijn publiek.
En mijn beste vriend en ik – wij buigen aan het einde diep voor de grote kleine zanger die zingt tot in je ziel.
